"Pas ges de problema d'integracion per mon paigrand"

Dau costat de mon paire, fuguèron mei rèires qu’immigrèron. Venién dau relarg de Mondoví e parlàvon solament piemontés. Mon paigrand trobèt de trabalh dins una fabrega d’òli intallada à Niça (sucursala d’una societat marselhesa). La fòrça de sei braç per mantenir una esposa e quatre enfants. Ma maire i trabalhèt tambèn, dins sa joinessa, au sabon, e un de sei fraires i devenguèt director.
 
L’integracion ? Pas ges de problema : lo trabalh e la vesinança linguistica e culturala èron d’atots de tria. Pasmens, se faguèt plan plan : leis enfants èron naissuts à Niça italians, denant d’èstre naturalisats.
 
De l’autra man, èron arribats à Niça mei rèire-paigrands : un que venié de Vaudier, l’autre de Fossan (maridat à una de Draunier). Oficialament « immigrats », doncas, mai en realitat d’Occitans que se desplaçàvon au dedintre d’Occitània per poder manjar à sa fam. Aqueu de Fossan avié ja fach un sejorn à Jausiers, de l’atge de 12 ans fins au servici militari, coma pastre.
 
Per aquesta part de la familha, doi posicions oficialas au moment de la guèrra de 14 : d’únei èron francés (direccion lo front franco-alemand au nòrd de França), d’àutrei, coma mon paigrand, èron demorats italians (direccion lo front austriac).

L’occitanitat d’origina fuguèt un atots tras qu’important per l’integracion, que passar au niçard li siguèt simplàs. E l’autre factor màger d’integracion foguèt lo trabalh : partits de ren, arribèron leu à si faire una plaça, cu en montant un restaurant, cu una fornarié, cu en se trobant un trabalh dins li entrepresas localas, e totjorn en temptant d’arribar mai aut dins leis estudis, dins l’espèr de se faire una vida melhora de generacion en generacion.
 
Doás causas ajudèron à l’integracion de ma familha (e d’àutrei dins lo meme cas) : l’enveja de s’integrar per lo trabalh, mai tambèn l’occitanitat (que n’aguèsson consciéncia ò non...) ò la vesinança culturala e linguistica per la part piemontesa. De notar qu’esquasi degun parlava italian, en defòra de la rèiremaigrand de Draunier qu’avié l’equivalent dau certificat e de mon paigrand. L’italian, l’aprenguriam unicament à l’escòla, à ma generacion.
 
Fins à la generacion de ma maire, degun parlava francés, unicament occitan. Mai empachèt pas de ben capitar à l’escòla. Ma maire, en cap à quàuquei mes, èra en mesura de legir lo jornal francés e de lo revirar en occitan per son paigrand, e à la fin de l’an avié lo prèmi de lectura e aqueu d’ortografia (m’a totjorn dich que l’occitan l’avié ajudada, per exemple per plaçar lu accents circonflèxes en francés...).
 
Non fuguèt aisat, es segur, mai es evident qu’èron, Occitan ò Piemontés, de gents que se desplaçàvon solament au dedintre de çò que, gaire de temps avant, èra encara un meme Reiaume dau Piemont.

Lire aussi la version en italien et occitan