La lucharèla Neus Català es mòrta

« La Neus » coma tótei va diguèron, s’es estencha lo 14 d’abriu dins lo Priorat, au sud de Catalonha. Aviá 103 ans e son istòria es aquela de son país entre leis ans 1930 e lo restabliment de la democracia au sieu.
 
Neus Català èra una frema lucharèla, qu’aviá viscut la « Retirada », aquel exòdi seguissent la desfacha republicana en Espanha. Nascuda a la ciutat de Guiamets n’en emportava « la tèrra ai cauçaduras », coma disiá. L’ajudava a passar leis espròvas d’una vida dificila.
 
En 1939, passa pas la frontièra sola, acompanha 180 enfants que fan la Retirada am’ela despuei una colonia de refugiats de la guerra civila. Casada en França onte viu en Lengadòc, intra dins la Resisténcia a la fin de 1942, li passa de messatges au maquís, e participa ai sabotatges. Mai es arrestada, e condemnada ai travalhs forçats, e mandada a Ravensbruck en febrier de 1944, dins un dei piègers camps de concentracien alemands. Mai li rèsta qu’un mes avans que d’èstre deportada dins un camp mai pichon, Holleischen, d’onte pasmens tòrna, liberada lo 2 de mai de 1945, a pena quàuquei jorns avans la fin de la guèrra. Mai son òme, eu, tornarà pas.

Maugrat leis experiéncias nazias sus son còrs, podrà donar naissença an una filha, se marida encara un còup, e a partir de 1962, alora qu’es exilhada en França, crea l’amicala de Mauthausen. Collabòra alora amé la jornalista Montserrat Roig, dins lei ultímeis annadas dau regime franquista, an una enquista que donarà lo libre màger « Els Catalans als camps Nazis » (Edicions 62).

A Paris trabalha a recampar lei refugiats espanhòus e en particulier lei fremas espanhòlas victimas dau nazisme. « Sa joinessa èra una cauchavièlha, una batalha de chasque jorn » jutjarán seis enfants dins lo prològue d’un libre que relata son experiéncia.

A la mòrt de Franco tòrna en Catalonha, e vèn lo simbòu vivènt de la democracia, d’aitant mai qu’afirma son feminisme dins una societat encara fòrça masclista.
« Èra dins lo mume ostau de retirats que ma maire, e s’encanhava quand quauqu’un li demandava de parlar d’aqueu temps dei camps » nos ditz Montserrat, una abitanta dau Priorat que l’a coneguda.

Ai Guiamets, lo monde s’acampa aquestei jorns davant un pichon monument que li a dedicat la Comuna de son vivènt.