Dètz ans per repescar lei lengas autoctonas ?

Quau a ausit parlar de Marie Wilcox ? E de la nacion Wokuts ? Degun, o benleu quauquei linguistas. Marie Wilcox es mòrta en setembre passat en California, aviá sei 87 ans e èra l’ultima persona au monde que parlava lo wukchimni, la lenga de sa pichona nacion. La venerabla dòna aviá escrich, vint ans a de rèng un diccionari d’aquela lenga autoctona perqué se perde pas.
 

E aquò’s pas inutil, ne’n fa pròva l’istòria dei Wendate, a quauquei tres milas quilometres d’onte viviá, la Marie. Lei Wendate lei conéissam sota lo nom de Hurons, nosautres. Amics dei Francés, vivián acarats a seis enemics leis Iroquencs, elei aligats deis Anglès. E seis adversaris ne’n faguèron un vertadier genocidi vèrs 1700. A de centenas de km de Québec, podian pas èstre ajudats per seis aligats, que li prepausèron de s’aprochar e de crear una reserva a quauquei lègas de la ciutat. Eron pas mai que cinc cents, e la proximitat dei Francés siguèt fatala a sa lenga. Pasmens lo wendate siguèt estat codificat per lei capelans jesuitas. Au siecle vint de militant autoctonas a re endralhat un trabalh pedagogic dins ce qu’èra devengut un quartier de Québec, e la lenga siguèt desvelhada. A l’ora d’ara se parla coma sovint l’occitan, es a dire dins de luecs particuliers onte s’acampan lei descendents de l’exòdi, tres siecles après.
 
L’ONU endralha tre lo premier de janvier, la decenia dei lengas autoctonas. Un biais de metre sota lutz aquela problematica a l’ora de la mondialisacion, que redutz a l’anglés e au mandarin benlèu l’essenciau dei lengas « utilas » au mercat internacionau. L’ONU a decidit de ne’n faire una granda causa mondiala après que siegue passat sensa bruch l’annada dei lengas autoctonas, decidida aquela per 2019.
 
E l’UNESCO de perseguir, dins lo discors, a dire que la decenia seriá  « un otís de reconquista linguistica », per « revivificar la transmission dei lengas autoctonas ».
 
Polit programa, mai sensa quadre legau, e sensa agre per decidir d’Estats particularament reticents a faire quauqua ren de vertadier per sauvar sei lengas. Es segur lo moment de rementar coma lei maniganças dau ministèri francés de l’Ensenhament e lo Consèu Constitucionau an pogut agir am’un mesprés evident e una marrida volontat formidable quand l’Assemblada Nacionala a votat en abriu passat la Lèi Molac.
 
Un pichon passatge sus l’internet dau ministèri francés de la Cultura nos ditz ben coma considera aquela iniciativa onusenca l’Estat : li a ren de ren, a part lo logo de l’ONU, e lo liama oblidat d’un collòqui tengut a Paris en 2019.
 
Adonc sembla clar, la decenia de l’ONU, serà ais entitats non governamentalas de la faire viure, e de faire vergonha an un Estat que se trufa an aqueu ponch de ce qu’a, probablament, votat en assemblada generala a New York...