De Pèire Pessemesse : « fasiá sei causas solet »

« Era de segur un deis escrivans provençaus qu’escriviá lo mielhs, amé de biais idiomatics que, pensi, venián dau temps de l’enfancia ». De la vida « richa e complexa » de Pèire Pessemessa, es ce que vòu gardar Magali Bizot, sa collèga dau Pen Club d’Ocitania.  « Maugrat sei 87 ans, l’i vesiam fòrça ».
 
L’autor, sempre provocator de La Tèsi, d’una Pastorala de l’an 2200, de De fuòc amb de cendre e d’una tiera d’obratges, de polemistas entr’elei, coma aqueu  A la recèrca de l’identitat occitana : fabulacions, Pèire Pessemessa s’es estench dins la nuech dau uech au nòu de decembre.
 
L’òme èra « un militant, aquò’s segur ! » ajusta Magali Bizot. « Lo vesiam coma un mèstre, en 1959, quand l’ai vist per lo premier còp, au Calen » (la granda associacien de Jòrgi Reboul, a Marselha, plantolier de l’occitanisme provençau), que nos ditz Glaudi Barsòtti. « Alòr èra quasi solet d’aver chausit la grafia classica, en un temps qu’aquò atubava una guerra ferotge amé lo Felibrige, onte mai o mens totei eron, e que volian  gangassar  ». Ben mai tard tornarà a la mistralenca.

Amé Li graio negro, escrich amé son amic, Leberonenc com’eu, Sèrgi Bec, Pèire Pessemesse aviá ja publicat, en mistralenc, tre 1954. Mai en 1963 amé La tèrra acampassida, editat au sieu a Buòus, passa literariament a la classica. « Lo sentiam rostissent dins l’èr aqueu reviramainatge felibrenc » qu’escriu tre 1956, reprochant a la vièlha associacien d’èstre clafida de « dormiàs ». Eu s’escandalisa de vèire coma lo personatge dau Provençau pòu èstre reduch e caricaturat au cinema francés d’alòr (a pas fòrça chanjat aquò). E s’endralha sus lo camin clapassat   peiregós de l’occitanisme.
 
Son òbra es proteifòrma, de l’assai au roman, passant per lo genre tradicionau de la Pastorala. Mai fa tanben de sa vida una òbra occitanista. Seis enfants parlan la lenga, ce qu’es ara fòrça rare bòrd que se passa plus en familha. Sa filha Estèla juega dins lo filme de Felip Carrese Malatèrra (2002). E de son domèni leberonenc, perdut au mitan de la còla, amé son ostau quasi troglodita, laissa lo monde occitanista ne’n faire un centre culturau dins la ruralitat prefonda.
 
« Chantebelle èra sa proprietat familiala que logava e onte l’Ana-Maria Poggio en particulier, a poscut faire un bolhiment de cultura populària e de militantisme qu’a marcat aqueleis annadas setanta, onte podiam anar se ressorsar, de danças, de discutidas, plen de causas, que me’n rementi amé jòia », dixit Magali Bizot. « Li aviá alòr un ambient particulier de l’occitanisme, fòrça viu ! » Chantebelle li portava pèira .

Mai de Pèire Pessamessa, totei an lo remembre, coma Maria-Jana Verny, la bailessa de la Felco, de « qualqu’un qu’avèm rescontrat, amb lo qual avèm escambiat, sens estre sempre d’acòrdi ». Es que l’òme èra refractari ais efècts de grope. « Un anarquista de drecha », nos dison mai que d’un. « Traçava son camin fòra dau camin deis autres » tanben entendèm de monde que dison premier faire omenatge a son òbra.
 
Es que Pèire Pessamessa corresponde pas au perfieu sociau e mentau deis occitanistas d’aqueu temps marcats pèr mai 1968. Elei son mai que d’un còp fonccionaris, pagats per un Estat que critican pèr son centralisme e son biais de marginalisar lei culturas minoritàrias, soventei fes mèstres d’escòla o professors. Eu, ben qu’agregat d’alemand, es un liberau pur. La màger part dau temps serà aubergista, au sieu, a Buòus, en Leberon.
 
Li donava un biais de pensar diferent d’aqueu dau monde que costejava dins l’occitanisme. Ansin escriviá dins son panflet « A la recèrca de l’identitat occitana » a prepaus dei suicidas d’emplegats dei telecoms – tròp freqüents dins leis annadas 2000 : « venián a tres o quatre per un travalh que a dos aurián poscut faire facilament. Que ara lei forcèsson a travalhar coma dins una entrepresa ordinària, li vèn insuportable e lei pus febles passan per lo regalet  ».

Un autre autor, pòu l’entendre, Miquèu Arnaud, qu’afièrma amé Pèire Pessamessa una « vision comuna de la societat », parlant de « son òbra, màger per Occitania, que mandèt un còp de pè dins lo forniguier dei « papet, mamet, mon bèu vilatge ». 
 
« Es estat anar, fasiá sei causas solet, e me rementi que nos a pas seguits dins una cauma de la fam per pas perdre una emissien de radiò publica en lenga, quand l’an vòuguda marginalisar ». Glaudi Barsòtti qu’a de chausidas politicas completament a l’invèrse, lo costejava pasmens, tant lo monde de l’occitanisme saup reconéisser la valor dau monde que batalha pèr la lenga.
 
E de nos liurar una anecdòta, l’autor marselhés. A son auberga de Buòus, en « 1964 benlèu, lo General de Gaulle a fach una virada oficiala en Provença, e vaquí que lei CRS que l’aparèron son venguts manjar a Buòus au moment que nosautres en familha veniam visitar lo Pèire. A l’epòca, aquelei policiers èron d’enfants de païsans, que parlavan mai que d’un còp la lenga. Nos vaquí alòr, amé lo Pèire, a li faire la propaganda occitanista ! »

Pèire Pessamessa, un òme escrivèire, que podiá reversar lei barrieras sociologicas e s’adreiçar a de  monde qu’èran pas de son mitan, que vivián pas ce que eu viviá, e que pensavan diferentament. Es benlèu ce que fa, amé sa lenga chanuda, l’interès d’aquela vòtz particulièra, que son òbra nos gardarà viva.
 
 

Obsèques jeudi 13 décembre à partir de 14h30 devant la mairie de Buoux (84)