Lo blacàs d'Auta Provença còntra l’efèct de sèrra ?

A cent mètres subre lo mantèu dei blacàs d’Auta Provença, un aubre de fèrre desplega sei brancas rojas. En plaça de fuèlhas li trobam d’instruments que mesúran lei gas d’efèct de sèrra.
 
Am’ Icos (per Integrated Carbon Observation System), dau metane au dioxide de carbòne, tot lo ventalh dei rescaufaires d’atmosfèra son mesurats aquí, a l’Observatòri de Sant-Micheu.
 
L’otís de mesuras deu tapar un brave vuege scientific qu’espanta fòrça : « per dire la realitat deis emissions de gas d’efèct de sèrra, leis organismes estatistics carcúlan lei crompas de veituras, lo nombre de fogaus que se dévon caufar dins un país, etc. » que nos aprèn Ives Noack.

Aquel especialista deis escambis atmosferics au Cerege (Centre de recèrcas e d’ensenhaments dei geò-scienças e de l’environament) d’Ais de Provença seguís aqueu projèct.
 
Mai de mesuras vertadieras, ges, o quasi. « Fau dire qu’aquélei mesuras son pas obligatòrias, adonc degun lei menava. » Son ren que de modèles teorics qu’assàjan de nos dire perqué nos fau una transicion energetica !

Per lei scientifics, lei rores , per exemple, nos pòdon entresenhar sus la capacitat dei bòscs d’espongar lo carbòne, que consúman quand créisson. Mai encara, lei fuèlhas que tómban a l’auton, puèi que s’amolónan au sòu, empàchan tambèn una briga la tèrra de relargar lo meme carbòne. Enfin, lei bèstias microscopicas que li vívon, élei se norrísson d’aqueu carbòne, lo mai important de nòstrei gas d’efèct de sèrra.
 
« Un deis enjuècs dei mesuras seriá de nos dire s’aquélei bòscs pòdon mai o mens compensar lo carbòne que s’espandisse deis usinas » ajusta Ives Noack.
 
Icos serà en França un « Fòrça Grand Instrument de Recerca » (TGIR), adonc am’ un pagament prioritari en 2015 e leis annadas puèi.

L’installacion provençala serà la tresena malha d’una ret francesa de mesuras, qu’es tambèn europea : Orleans e l’Auba n’en son leis autras dins l’exagòne. Mai en Euròpa li trobam pereu l’Universitat de Las Palmas ai Canarias, l’Universitat Tecnica de Lisbona, e aquela de Tuscia, en Etruria italiana.
 
La torre de Sant-Micheu, va fau dire tambèn, s’ajustarà a d’àutreis iniciativas que dévon mantenir aquel observatòri astronomic, prestigiós (es d’aquí que siguèt descubèrta, en 1995, la premièra exoplanèta), mai despassat per leis observatòris gigantàs d’America dau Sud.


Ecrit avec les suggestions lexicales de Reinat Toscano