Vivian Maier entendiá l’occitan

Vivian Maier parlava occitan. La street photographer de Chicago, se ne’n parla fòrça despuei que lei cartons jaunes clafits de sei negatius foguèron crompats per un amator qu’alestissiá un libre sus la granda vila nòrd-americana ai temps ancians.
 
En 2013-14 mai d’una mòstra li es consacrada en França.
 
La familha de la fotografa visquèt a Nòva York, puei a Chicago, mai sa maire èra d’aquelei Champsaurins qu’avián chausit d’emigrar, coma lei Barcelonetas o avián fa pereu au Mexic.
 
Vivian Maier (1926-2009) èra naissuda ais Estats Units, puei sa maire, Maria Jaussaud, se separèt de son òme, Charles Maier, qu’èra eu Austrian, e s’entornèt au sieu, a Sant Julian de Champsaur.

L’i restarà de 1932 a 38, avans que de faire lo viatge, encara un còp, per Nòva York, amb Vivian.
 
« Coma aviá pas viscut son enfança en America, benlèu que parlava pas pron ben l’anglés per faire d’estudis superiors, emai foguèsse vertadierament intelligenta » conjectura Françoise Perron, la presidenta de l’Associacion Vivian Maier et le Champsaur.

Un còp ais USA, Vivian Maier serà governanta d’enfants. A Nòva York, puei a Chicago.

Aquela frema, que seriá estada d’un caractèr dificil, s’èra jamai maridada. E totei sei lesers, lei passava per carrieras, a fotografiar lo monde.
 
Darrier sa camèra, aviá una agachada de tendressa sus lei nistons, mai que d’un còp chifleta subre lei borgés e autreis arlèris.

E mancava jamai de sotalinhar la condicion dei negres, relegats de sa societat, especialament ais annadas seissanta.

Aviá d’opinions de senèstra dins una societat totjorn lèsta a vos tractar de comunista.
 
Mòre lo 21 d’abriu de 2009, paura. Sei besonhas son plaçadas dins un gardamòble, puei vendudas a l’enquant per pagar seis obsèquias.

Es alora qu’apareisse un joine agent immobilier trentenari, John Maloof. Alestís un libre sus lo Chicago d’aièr, e cèrca d’imatges originaus.
 
Crompa trenta mila negatius per 400 $ (350 €), lei laissa sièis mes de caire, puei s’avisa que lei fòtos son bèlas. 
 
S’i pòdon veire un pichon encieraire de cauçaduras negre qu’enciera aquelei d’un joine blanc, una borgesa amb forradura e besicles d’extraterrèstra qu’agacha lo monde amb mesprètz, un chin espelhat liat a una bordilha amb la pata bendada… tota l’òbra d’aquela discrèta fotografa manifèsta una umanitat prefonda e un interès amistadós per la paurilha.

E, urosament, laissa d’autoretrachs que nos la fan veire a diferenteis etapas de sa vida.

Mai, coma, se pòu pensar, aviá pas pron d’argent, desvolopava pas sei negatius. Levat de quauquei tiratges, de tota sa vida, Vivian Maier mostrèt pas son òbra. Èra son secrèt.
 
S’un colleccionaire chicagués, Jeffrey Goldstein, eu tanben a crompat de miliers de negatius e quauquei filmes de Vivian Maier, es John Maloof qu’a menat un vertadier trabalh de recèrca sus la fotografa. E qu’a fach conéisser son òbra.
 
Es coma aquò qu’es arribat en Champsaur per s’informar sus la vida de Vivian Maier, e amb l’associacion que vòu far viure sa memòria, lo corrent a passat.

Lo joine cercaire a meme donat l’estiu passat trenta tiratges de l’òbra champsaurina de VM a l’associacion.

E lei lengas se son desliadas. Mai que d’un s’es rementat d’aquela frema que passava dins lei vilatjons en velò, per fotografiar lo monde ai camps, amb lo meme esperit d’umanitat que dins lei carrieras enviroutadas de buildings.
 
« Tornèt aicí fins qu’ais annadas 1958-59, per veire sa familha. Mai, cresèm que se garrolhèt alora amb una partida d’aquela » nos ditz Daniel Arnaud, l'ancian premier cònsol de Sant Julian de Champsaur.
 
Aquela frema dei revenguts modèsts auriá vougut pagar un deute ancian de sa maire, donant un aparelh de fòtos a de gents qu’esperavan de dardènas.

« Sabiá dire lei causas d’un biais trencant » podèm legir dins sa biografia.
 
Eu voudriá durbir una sala museala consacrada a la memòria dau vilatge, amb segur la bèla part a l’òbra d’aquela celebritat, locala maugrat qu’Americana.
 
Mai çò qu’espanta es que Vivian Maier entendiá l’occitan. L’aviá segur agut dins l’aurelha dau temps de sa vida de drolleta e se’n rementèt a l’ocasion d’un eveniment que ditz quauqua ren de son caractèr pron viu.

« La familha aviá gardat un domeni a Sant Julian, e Vivian venguèt aicí per lo vendre » que relata Françoise Perron.
 
Èra dins leis annadas 50, e l’ostalàs deviá èstre vendut a la candèla, amb quinze ectaras en diferents lòts. « Quauquei vielhs que volián regrandir sei tèrras se diguèron qu’aquela estrangiera, seriá aisat de la colhonar. Èra pron de s’entendre sus lo prètz de pas despassar. Èran tant segurs que se’n garçavan d’èstre ausits au moment de la venda, bòrd que tot aquò o disián en patoès ».
 
Pasmens, coma l’eiretiera compreniá, s’escalustrèt d’un tau biais de faire, e anullèt la venda. La seguida la coneissèm pas.

D’aquela Champsaurina d’America, 120 000 fòtos son coneissudas. Un filme deuriá sortir a la prima.
 
E se l’associacion Vivian Maier et le Champsaur pòu acampar pron d’argent, benlèu qu’un musèu novèu podrà far veire una partida de son òbra.
 
Emai « l’istòria d’aquelei gents, que mai d’un cercaire s’es ocupat de la far conéisser. Manca plus que de ne’n far profichar lo monde au nòstre», que ditz Daniel Arnaud.
 
Mai per aquò faudriá aperaquí 400 000 € per preemptar la bastida dei Maier-Jaussaud e l’agençar.

E cu saup se se podrà faire amb lei budgets publics que van en demens.