Glaudi Holyst : Una lenga per dire lo territòri e reviscolar la democracia locala

A Ventabren siatz convidat pèr parlar de la plaça de la lenga dins lo desvolopament duradís. L’un e l’autre son ligats ?
A rebós de ce que se ditz dins lo mitan ecologiste, pènsi que fau pensar locau per agir globau. Seriá lo mejan de raprochar l’idèia de desvolopament duradís dau monde, que li sembla quauqua ren de tecnocratique, que davala sus elei, amé ges de possibilitat de decidar. Au contrari, aquela idèia devriá partir dau territòri. E sa finalitat, faudriá afiermar qu’es l’òme, e son espandiment. Au luec de la formula « desvolopament duradís », ieu, d’alhors prefèri aquela « d’espandiment duradís ». Partem pusleu dau territòri per arribar a l’uman.
 
Lo locau coma clau dau desvolopament duradís, adonc, mai perqué la lenga occitana ne’n seriá ?
Fau èstre logique, se lo desvolopament duradís, o l’espandiment duradís, es premier l’afaire dau territòri, fau bèn que lei ciutadans siegon concertats per un projèct locau. Es lo sens d’un Agenda 21, per exèmple. E se concertam, la populacien deu s’exprimir amé de paraulas. Vaquí, pènsi, la plaça dei lengas.
 
Una possibilitat fins qu’ara. Perqué una necessitat ?
Es un enjuec, la lenga occitana permete de dire lo païs, es la lenga de la compreneson dau païs, emai de l’entenduda entre lei gents. En meme temps, li a ges d’enjuec, justament, amé l’occitan. Es pas la lenga dau poder, vos sèrve pas per èstre un capolier. Ditz lo país, es pas parier. Seriá  un vector, una dralha per parlar dau país entre abitants. La tòca es de partejar, a l’ora que lei comunautats an lo besonh d’un entrant.

Podètz rendre concrèta l’idèia amé d’exemples ?
Estre concrèt ? Per exèmple, amé d’etiquetas en provençau o en gavòt, benlèu que seriam mens embarlugats per la traçabilitat deis aliments, mai en fisança am’aqueu signe qu’aquò se mestreja  pròche. De vèire l’istòria de la popa de chivaus, qu’es un afaire qu’escapa a tot sistèma locau. La lenga, marca de circuits cortets, am’aquelei nociens, i a mens de riscas de veire escapar lo sistèma alimentari a tota rason.
 
Amé tant de gents de diferentei culturas, coma se pòu pensar que la lenga occitana seriá lo liame que ne’n parlatz ?
La cultura es lo mejan d’establir de liames amé l’autre, de crear de l’identitat sènsa intrar dins l’identitarisme. L’enjuec es d’alhors imense au nòstre. Siam dejà cinq miliens e esperam encara sièis cent mila abitants novèus per leis annadas a venir. Coma leis aculhir, leis integrar sènsa crear de liames ? Aquí la lenga me sembla indispensabla. Es ela que nos permete de bèn comprendre un territòri, emai de l’abitar. E totei, aquelei que li son e aquelei que li arribaràn, an lo besonh de comprendre son territòri. La vertadiera questien, es de sacher coma integrar la lenga dins lo projèct locau. Mistral nos lo disiá : « la lenga es la clau, que dei cadenas nos desliura ». Lo liberalisme que nos fa crèire que siam liures se siam solets, n’es una brava, de cadena ! Mai lo sens de la comunautat de territòri es de retrobar, e la lenga n’es un otís màger. 

En quauquei mòts coma resumariatz la vida d’ara en Provença ?
Nòstrei territòris son endraiats dins una desconstruccien. Lo monde dòrme aquí, crompa ailá, trabalha a un autre endrech…e vòta onte dòrme. Coma vòu viure tranquile, elegisse aqueu que pòrta lo mens de projècts e avançam pas. Joan Viard parla de la « democracia dau sòm ». Avèm benleu besonh, per l’espandiment duradís, de territòris onte dormèm, trabalham, decidam au meme còp, e onte la lenga occitana es un mejan dau liame entre totei.