Ai Marquisas, la lenga serà essenciala per aparar lo mitan marin

Mèstre d’escòla de l’illa Ua Pou, dos mila abitants au bèu mitan dei Marquisas, Toti Teikiehuupoko es tanben un elegit locau que fai avançar un projècte inedich.
 
« Per èstre segur de ben defendre lo mitan naturau marin, siam a mand de crear un Relarg marin pedagogic aparat ».
 
Rescontrat a Marselha a l’ocasion dau recent Rescòntre Internacionau dei Relargs Marins Aparats (24-26 d’octòbre de 2013), am’un dei responsables de la Comunautaut de Comunas dei Marquisas (lei sièis comunas que correspòndon ai sièis illas d’aquela archipèla), Felix Barsinas, Toti Teikiehuupoko li èra vengut presentar aquela escomessa, qu’es de faire portar a totei leis escolans la coneissença de sa mar e de son ecologia.
 
« Avèm demandat de marcar lei Marquisas au Patrimòni Mondiau de l’Umanitat, es dins aquel encastre que serián inscrichs lei Relargs Educatius Marins » nos ditz l’elegit.
 
«  De far conéisser mai son environament ai nistons, es la garantia melhora de lei vèire deman l’aparar dins un univèrs perilhós per la biodiversitat ».

Lei Marquisencs pòdon pas oblidar que, dins leis annadas 1970, d’acòrdis entre lo govèrn e de pescariás industrialas coreanas e japonesas vujèron sa mar de sei pèis dau grand larg.
 
Lei tons n’en foguèron pas lei soletas victimas. « Quand èri niston èra pron d’anar pescar en riba de mar per s’entornar amé tota mena de peis. A l’ora d’ara, fau anar a quàuquei millas marinas per n’en trobar pron au larg de nòstreis illas » ajusta Felix Barsinas.
 
S’agisse ara per aquéleis elegits d’afavorisar la renaissença d’aqueu mitan qu’aviá patit de la subrepesca.
 
Lei Marquisas son francesas despuèi la mitat dau siècle XIX, son sièis illas, a mai de mila cinc cent quilomètres de Tahiti, au nòrd de la Polinesia francesa, li abíton pas mai de uech mila personas, que pàrlon lo marquisenc, una dei lengas de França, aparada per la Lèi en Polinesia, que reconeisse per aquò una Academia marquisenca.

La lenga, polinesiana, fòrça parlada e qu’a de rapòrts am’aquélei de Pasca o d’Hawaï, es màger per la cultura marquisenca. « Es ela que sèrve a dire tótei lei mitans e tótei leis espècias de la mar dins lo projècte de relarg marin educatiu  » aponde Toti Teikiehuupoko.
 
Mai aquela cultura s’exprimisse mai per de tatoatges rituaus. Aquélei, que son d’aparar en meme temps que l’environament marin, son, au regret de Toti Teiki, utilisats per la publicitat de societats que n’en sàbon ren de ren.