La lenga, una clau dau chaple Rwandés ?

Aviam cresut qu’après lo chaple dei Jusieus d’Euròpa lo monde aviá comprés en França. 

Pasmens vaquí que la mòrt de 800 000 Tutsis dau Rwanda, en 1994, deu bessai tanben a l’avuglament politique, au calcul e au reflèxe nacionalista qu’a totjorn sevit a l’Elysée.
 
Sabiam que lo poder en França ne’n teniá mai per lo governament Hutu de Kigali. Sabiam que l’avançada dei tropas rebèlas dau « Frònt Patriotique Rwandés » fasiá chifrar Francés Mitterrand. Sabiam que l’armada francesa aviá ren fach vertadierament per empachar lo genocidi. « Eron despassats ! » que se son totjorn excusats.
 
Amé lei declaracions, vint ans après, dau capitani Guilhem Ancel, de la logistica terrèstra de l'armada, ce que sabèm ara es mai descorant.
 
L’operacion « Turquoise », que deviá sauvar lei malurós Tutsis esconduts dins lei paluds, èra un paravent. En veritat, l’armada francesa èra dins aqueu país per restancar lei rebèles que devián premier èstre la buta de frapas aerianas, la reson de la preséncia d’aquel oficier, qu’ara parla.
 
Podèm se demandar perqué ? Lo president Rwandés Juvénal Habyarimana segur èra una bòna practica per lei industriaus francés de l’armament. Mai que tot, parlava francés, au còntre de son enemic Pau Kagamé, lo capolier de la rebellion, ara president dau País, qu'eu parlava anglés. Amé lo premier, la famosa influéncia francesa aviá mai sei chanças.
 
Entre un poder francofòne lest a tuar, e una rebelion anglofòna que deviá far calar leis armas, es tras que possible que lo governament mitterrandés aurà chausit. Avans que de chanjar son avejaire, alòr qu'èron dejà chaplats quasi un million de gènts.
 
Am’aquò, es ben la politica francofòna de la França que leis istorians deurián  estudiar.
 
Era pas ren que culturala.