L'Estaca... aquela de Marselha, aquela de Llach, aquela que faudriá faire tombar

Non, es pas çò que cresetz e vos vau pas parlar de l'Estaca, lo pichon
pòrt dau nòrd de Marselha que li fagueri dos ans de temps meis estudis, çò
que mi dona lo plesir de trobar de quora en quora lo nom d'un cambarada
d'escòla dins lei jornaus perque aqueu qu'ai coneissut en braias cortas o
am'aquelei cubre-cap extraordinaris que leis enfants d'Italians o
d'Espanhòus qu'èran per la màger part metián per s'aparar dau freg
l'ivern, acabet en preson ò encara pièger ; aquela escòla dau baloard
Fenolh que mon òncle li ensenhava a de classas que si disián pas encara
dificilas, mai bòn Dieu que l'èran, a grands còps de pe au cuòu de pichons
qu'aqueu lengatge lo comprenián ben et que sei gents, luenh de lo
reprochar au mestre, li venián gramacejar ; aqueu l'Estaca dei pescadors e
dei comunistas que lo Defferre, d'aqueu temps, mai ligat ais armators e au
Meridional, laissava dins la misèria sensa esgot e amb de carrieras
destapadas : quand montavi de matin a l'escòla, mon orror era de
rescontrar lo 'torpilleur' : lei gents venián gitar lei jarrons de la
nuech dins una cisterna sus una careta tirassada per un chivau percheron o
bolonés, menada per un òme que marchava davant, am'un rire tant gras que
l'entrepan au cervelàs que masticava au mitan dei galejadas e de l'odor de
merda ; aqueu l'Estaca deis usinas barradas vuei e que lei bateus eran lei
dei pescadors dins lo pichon pòrt banhat dins leis odors de l'òli que si
li fasiá fregir lei panissas e lei chichis fregits dins de quiòsques que
siáu pas tròp segur que lo ministeri de la santat leis auriá aprobats ;
ara lei bateus son aquelei d'amators de passejada que lei laissan nòu o
detz mes de l'an sus de cais qu'an manjat leis òsses abandonats deis
usinas e qu'an desertats leis autrei quiòsques que vendián leis escas per
pescar e que si fasián academia per servar tot aquelei mòts occitans e ne
cantar la glòria dins una enumeracion que ne veniá poetica tant era
especialisada.

Ben non, es pas d'aquò que voliáu parlar, mai mi siáu fach agantar per lo
passat e se me fasiáu pas plesir en escrivent aquesta cronica, vesi pas
perque va fariáu.Non, voliáu parlar de l'autra estaca, aquela que Lluís Llach cantava en
catalan ò que se repreniá dins de còrs improvisats, aquela estaca que, se
cadun la tirava de son caire, acabariá per tombar e en que si vesiá l'òrra
momia de Franco que lo vielh vampiri semblava de sostenir sa sembla-vida
en suçant la sanc dei darriers condemnats d'Espanha. La leiçon, simpleta e
totjorn veraia de l'estaca era, que si podiá ganhar que per l'accion
comuna, l'idea d'un interés commun superior a l'interés de cadun. Sembla
vertadierament qu'aquela nocion es pas tròp en vòga vuei. Cada còp que l'a
un equipament necite per la communautat, tot lo monde es d'acòrdi sus son
interés, sus sa necessitat, òc ben, mai alhor, se vos plai. Un aeropòrt de
mai ? Ben segur, mai encò dei vesins, se vos plai. Fau una estacion
d'epuracion, un endrech per entrepausar lei bordilhas : evidentament, que
n'ai de besonh coma leis autrei ! Mai anatz quand meme pas far aquò dins
ma communa mentre que n'i a tant d'autrei en que geinariá degun ? (çò que
vou dire 'en que mi geinariá pas', ò 'que geinariá que de gents sensa
interés que son pas ieu'). Es pasmens extraordinari de veire coma si
tòrnan ecologistas quora son menaçats de gents que fins qu'aquí
l'enverinament deis autrei li a jamai tirar pena, non ?Lo malastre es qu'aqueu discors d'interés superior, la màger part dau
temps s'es tengut per far capitar d'interés qu'avián ren de ren de commun,
e que lo sens civic deis uns ajudèt a lei prendre per de gòbis.Avetz vist aquela istòria remirabla dei potingas que la Securitat Sociala
quita de remborsar ? Prenem l'exemple dei siròps : d'abòrd, ti dison que
van decessar de remborsar sai pas quants de siròps que siervon de ren (es
tot beu just si dison pas que son dangeirós !), çò qu'es un pauc curiós
quora s'agisse de potingas que si prenon dins lei familhas dempiei de
desenats d'ans. Bòn, de tot biais, es verai que se prenes ges de siròp,
ton tussilhon acabarà per passar ; segur, es parier per la màger part dei
gents e dei malautiás : se ti sonhas pas, gariràs quand mema, a despart de
quauquei vielhs que ne moriràn, mai de tot biais serián mòrts de quauqua
ren mai (dempiei l'estiu si rebala un eugenisme qu'ausa pas dire son nom
vertadier). Alor, que pensatz que va arribar ? Qu'aquelei paures siròps
van disparèisser, si desvalorisar, estent que valon ren e que si remborsan
pas mai ? Au contrari, coma son pretz es pas mai ligats ais obligacions de
quora si remborsava e que l'a mens de monde que ne compra, fau ben
n'augmentar lo pretz... S'avetz pas l'impression d'estre pres per un gòbi,
supausi que devetz far partida d'aquelei qu'an comprat d'accions dau tunel
sota la Manca...

Coma voletz esperar que lei pichons siágon civics quand vesetz aquelei
raubatòris organisats per lei gròs ! E encara parli pas dei patrons que,
au mai cabussa l'empresa, au mai sa paga monta ! De còps que l'a auriáu
fòrça d'enveja d'emplegar lo metòde pedagogic rustic demon òncle a
l'escòla de l'Estaca...
 

Article publié dans l'Aquò d'Aquí n° 169 de novembre 2003