Las causas per ieu son totjorn estadas plan claras, e sovent aquesta posicion m’a valgut l’incompreeension d’amics occitanistas. « Mon país, aquò’s la Lenga ». E donc la lenga a pas de color, ni ideologica, ni politica. En contrapartida cal èsser de la mai granda exigéncia per quant a la qualitat de çò qu’ensenham, e ensenhar dins la clartat e la rigor. (Es un vòt, e complicat a realizar, plan qu’o sabi).
Podèm pas ensenhar corrèctament sens un referencial corrèctament establit. Sus de basas malseguras, los aprenents finisson totjorn per cridar seba. Çò pièger es que sus aqueste fons plan trace desvolopan de certituds e lo sentiment que sabon tot, e finisson que se contentan de l’a pauc près.
Se respectam pas nòstra lenga, qual la respectarà ?
Mistral capitèt a establir un referencial que lo modèl n’èra lo(s) parlar(s) rodanenc(s). La causida èra tròp estrecha per servir de lenga comuna a totes los occitans, tròp particularista per permetre que son prodigiós TDF per exemple siá escrich « tot en òc ». Tròp limitada per servir d’estandard. E una lenga amb qualque avenir qu’a pas una fòrma de referéncia (que pòt èsser simplament una nòrma escricha, per la representacion « oficiala », l’establiment de diccionaris generals, de gramaticas comunas...) se condemna a non fonccionar corrèctament jamai, e a veire los parlars « naturals » s’aluenhar progressivament los unes dels autres, s’abastardir. Amb una consequéncia clara : se non avèm pas de lenga comuna, es lo francés que ne jòga lo ròtle. (Se poiriá far un audit sus la lenga de las revistas sabentas : fa cent ans, se tractava de l’occitan en francés. Après 68, tot lo mond assajava d’escriure dins un « estandard » bricolejat ; a partir de las annadas 80, passèron a cadun son parlar, e lo mai especific possible, question d’autenticitat ( !)... ara, los articles pareisson lo mai sovent en francés, per dire d’èsser compreses ?
"La perspectiva es lo retorn al patès après la perda completa de la dinamica panoccitana "
La consequéncia del refús pels occitanistas del projècte de lenga comuna, e del trabalh necessari per metre en plaça un estandard aquò’s l’aparicion empirica de nòrmas « dialectalas », en remplaçament. Amb coma perspectiva a tèrme la separacion dels parlars, a l’òbra en Provença, en Auvernha, en Gasconha, la pèrda completa de la dinamica panoccitana dins totes los sectors d’activitat (m’engani sul diagnostic ?), e concrètament sul terren lingüistic lo retorn al patés (e pièger que tot un patés mal mestrejat, ) e a las solucions felibrencas que l’occitanisme se’n trufava autres còps.
L’occitan aital abordat es un mot voide.
Un dialècte es per natura una construccion artificiala, universitària ara, que recampa sus de critèris de còps cambiadisses (istorics, lingüistics, culturals...) de parlars variats. Atal, ara, se parla de « gascon » per una recomposicion a dominanta bearnesa, quand los gascons son plan divèrses dins la realitat e que lor parlar particular a aitant de dignitat e de valor que los autres. Al nom de l’identitat e de l’autenticitat ! Pensi mai productiu que cadun sèrve lo parlar exacte de son endrech, e que mestrège la lenga comuna, a costat.